Tên phim gốc: I Am Sam.
Đạo diễn: Jessie Nelson.
Kịch bản: Kristine Johnson, Jessie Nelson.
Diễn viên chính: Sean Penn, Michelle Pfeiffer, Dakota Fanning.
Năm phát hành: 2001.
Quốc gia: USA.
Thời lượng: 132 phút.

"I AM SAM" - TRÍ TUỆ KHÔNG QUYẾT ĐỊNH TÌNH YÊU THƯƠNG

"Lucy in the Sky with Diamonds" - bài hát huyền thoại những năm 1960, 1970 của The Beatles chính là cái tứ cho một câu chuyện cảm động về những điều quý giá, lấp lánh trong cuộc sống.

Một đôi bàn tay lập cập xếp đi xếp lại những gói gia vị, những lọ đường, những chiếc ống hút trong hộp hay trong từng khay nhỏ. Tiếng nhạc đầy hứng khởi, tươi vui theo nhịp đôi tay mở ra không gian của một quán café đông đúc khi một ngày làm việc bắt đầu. Từng hành động cẩn trọng và tỉ mỉ một cách đầy kiên nhẫn của đôi bàn tay khiến người xem không rời mắt được khỏi khuôn hình. Đến khi nước đổ trên mặt bàn được lau sạch, những gói gia vị đồ uống được đặt đúng chỗ trên từng bàn, người đàn ông với chiếc tạp dề, ánh mắt ngơ ngác tên Sam (Sean Penn) mà chúng ta chờ đợi mới chính thức xuất hiện.

"I am Sam" là bộ phim đã lấy đi nước mắt của hàng triệu khán giả vào năm 2001.

Tuy nhiên, việc làm bồi bàn trong một cửa hàng của Starbucks với điệp khúc “It’s a wonderful choice” (Quả là một lựa chọn hoàn hảo) chỉ là công việc thường ngày của Sam. Hôm nay, cuộc đời anh chào đón một sự kiện long trọng. Anh đặt tên cho điều kỳ diệu thiêng liêng ấy là Lucy Diamond Dawson. Từ đó, cuộc đời anh gắn với viên kim cương bé nhỏ vô giá ấy.

"I am Sam" của đạo diễn Jessie Nelson bắt đầu giản dị như chính tên gọi của nó theo cách ấy. Bộ phim kể về ông bố đơn thân Sam Dawson bị mắc chứng tự kỷ và thiểu năng trên hành trình đấu tranh để giành quyền nuôi Lucy - đứa con gái 8 tuổi mà một phụ nữ để lại. Khai thác đề tài về những người khuyết tật, tổn thương và quá trình hòa nhập của họ với cộng đồng, "I am Sam" đặt ra những vấn đề đầy nhân văn và cảm động về tình yêu thương, lấp lánh như ánh sáng của những viên kim cương trên bầu trời.

Những nhân vật dị biệt như Sam và những người bạn của anh sẽ khiến người xem liên tưởng đến McMurphy cùng đồng bọn trong One Flew Over the Cuckoo’s Nest của đạo diễn Milos Forman. Họ là một bộ phận khác của xã hội, tồn tại rụt rè và đầy mặc cảm trong ánh mắt kỳ thị của mọi người.

Sam là một người đàn ông trung niên nhưng mãi mãi mang trí tuệ của một đứa trẻ 7 tuổi. Mọi việc sẽ không có gì xảy ra nếu Lucy cũng mãi mãi dừng lại ở ngưỡng 7 tuổi đó. Nhưng cô bé may mắn là một đứa trẻ bình thường, thậm chí lớn khôn và tràn đầy sức sống như một cái cây xanh tốt. Đó là khi những rắc rối nảy sinh, nhà trường và xã hội cảm thấy cần can thiệp để đảm bảo cho một tương lai tốt hơn của cô bé.

Sean Penn vào vai người đàn ông thiểu năng có trí tuệ của một đứa trẻ lên 7

Đó là một vấn đề lớn của cả xã hội và cũng là chủ đề gây nhiều tranh cãi khi bộ phim ra đời. Lucy là một đứa trẻ 7 tuổi nhưng cô vẫn nhận ra cha mình không bình thường như những người cha khác và vì không muốn làm cha buồn, cô quyết định không chịu đọc những từ cha cô không biết đọc. Cô bé hiểu, chấp nhận và yêu cả những khiếm khuyết ấy của người cha để trở thành một chỗ dựa tinh thần vững vàng cho người cha luôn ngơ ngác trước cuộc đời của mình.

Tuy nhiên, trái với khuynh hướng đồng cảm đó, một số người khác trong xã hội không tin vào khả năng làm cha của một người thiểu năng như Sam. Họ cho rằng Lucy cần phải lớn lên, vì thế phải được thoát khỏi vòng che chở của một người cha mãi mãi 7 tuổi. Những người đứng về phía Sam, gồm có cả luật sư biện hộ cho anh - Rita Harrison (Michelle Pfeiffer), cho rằng trí tuệ không quyết định tình yêu thương trong khi những người còn lại cương quyết phản bác điều đó.

Không có cái thiện hay cái ác tuyệt đối chiến thắng cho đến phút cuối. Bộ phim cuối cùng chỉ chỉ ra cho chúng ta điều mà một đứa trẻ thực sự cần mà không sự thay thế nào có thể bù đắp được. Không phải luật pháp mà chính Lucy, cô bé can đảm hàng đêm trèo cửa sổ, băng đường để tìm đến nơi mà cô có thể yên lòng chìm vào giấc ngủ mới là người có quyền đưa ra quyết định ở đây.

Và như một cái cây non có thể sinh ra trên một mảnh đất cằn cỗi, thiếu nước và chất dinh dưỡng nhưng cần phải có ánh sáng mặt trời để vươn lên, Lucy đã tìm ra điều thực sự có ý nghĩa với mình như ánh sáng mặt trời ấy. Hai cha con sẽ cùng lớn lên bên nhau, như một minh chứng hùng hồn nhất cho sức mạnh cảm hoá của lòng kiên nhẫn và tình yêu thương.

Sean Penn đã hóa thân xuất sắc và là linh hồn của cả bộ phim. Không gây ấn tượng bằng tạo hình như các nhân vật của One Flew Over the Cuckoo’s Nest nhưng anh đã hoàn toàn chinh phục khán giả bằng một diễn xuất tự nhiên, bền bỉ đến bất ngờ. Cùng với hình ảnh đôi bàn tay vụng về, những móng tay cắt cụt đặc trưng của những người tự kỷ, hình ảnh anh phăm phăm lao người về phía trước, ánh mắt hoang mang, ngơ ngác hay miệng nói lắp bắp, giọng nói vừa hoang dại vừa run rẩy đều là những ấn tượng khó quên trong lòng người xem. Đây cũng là vai diễn đã đưa Sean vào danh sách đề cử Oscar năm 2002.

"Thần đồng" Dakota Fanning hồi nhỏ trong vai Lucy

Một điểm đặc biệt mà các fan của The Beatles dễ dàng nhận ra là âm hưởng chủ đạo cũng như các ca khúc chính trong phim đều lấy từ những ca khúc nổi tiếng của ban nhạc huyền thoại này như Across the Universe, Lovely Rita, Lucy in the Sky with Diamonds… Những cái tên vang bóng một thời như Paul McCartney, John Lennon cũng được các nhân vật nhắc đi nhắc lại như những dấu tích kinh điển của thời đại. Người xem hẳn cũng sẽ thấy thú vị khi hình ảnh Sam, Lucy cùng những người bạn của anh, trên tay là những quả bóng bay, ngang qua đường thật thân thương và gần gũi như hình ảnh trên bìa album Abbey Road…

Hơn một thập kỷ trôi qua, "I am Sam" vẫn là bộ phim đầy tính thời sự và nhân văn của mọi xã hội. Với cốt truyện giản dị, một cái tên giản dị (I am Sam – dựa theo câu thơ “Sam I Am” trích trong cuốn sách Trứng xanh và giăm bông có nhắc đến trong phim), đạo diễn Jessie Nelson đã dùng chính những điều bình thường, thân thuộc đang diễn ra mỗi ngày để kể cho khán giả một câu chuyện đầy cảm động về sự kiên nhẫn và tình yêu thương.

Khi ta đủ cả kiên nhẫn lẫn yêu thương, ta sẽ không ngần ngại nghe đi nghe lại những câu hỏi đại loại như: Bố ơi! Vì sao tuyết lại rơi? Mù tạt là gì? Vì sao có bác bị hói? Bầu trời kết thúc ở đâu? Tại sao mặt trời màu da cam? Ông ta ở đâu khi trời tối? Tại sao mặt trăng lại ở sau nhà chúng ta?... và không ngần ngại đợi chờ khi điều đó là bắt buộc để được ở bên nhau, yêu thương nhau một lần nữa.

Anh Mai